بخشی از اهداف المپیاد کامپیوتر گسترش علوم کامپیوتر در سطح دانش‌آموزان و معلمان مقطع دبیرستان است. علوم کامپیوتر (یا علوم رایانه) رویکرد علمی و عملی به محاسبات (یا به اصلاح محدودتر شمارش) و کاربردهای آن است. یک دانشمند علوم کامپیوتر در نظری محاسبات و طراحی سامانه‌های محاسباتی تخصص دارد.
با توجه به اهداف و تعریف بالا، مراحل المپیاد کامپیوتر به نحوی طراحی شده است که در ابتدا بیش از هر چیز بر روش‌های ساده و پر استفاده‌ی شمارش تاکید دارد. پس از آن دانش دانش ریاضیات از جمله جبر و احتمال و ریاضیات گسسته مبنای دانش اولیه‌ی مورد انتظار برای موفقیت در مراحل المپیاد را تشکیل می‌دهند.
به این ترتیب، دانش برنامه‌نویسی و تخصص استفاده از رایانه، تنها ابزاری برای عملی کردن راه حل‌های طرح شده در علوم کامپیوتر هستند. بنابراین در مراحل اول و دوم المپیاد کامپیوتر این دانش تا حد کمی مورد آزمون قرار می‌گیرد.
مراحل مختلف المپیاد کامپیوتر چیست؟
مرحله‌ی اول: یک آزمون تستی چندگزینه‌ای برای انتخاب در سطح استانی برگزار می‌شود. تعداد شرکت کنندگان این آزمون حدود 10٬000 نفر و تعداد قبول شدگان برای مرحله‌ی بعد بین 1000 تا 2000 نفر می‌باشد.
مرحله‌ی دوم: شامل یک آزمون تستی و یک آزمون تشریحی که در دو روز برگزار شده و برای انتخاب در سطح کشوری برگزار می‌شود. شرکت‌کنندگان این مرحله قبول‌شدگان مرحله‌ی اول هستند و تعداد قبول‌شدگان برای مرحله‌ی بعد حدود دو برابر ظرفیت دوره‌ی تابستانی می‌باشد.
آزمون مقدماتی برنامه‌نویسی: شامل یک آزمون تمرینی و دو آزمون انتخابی که در آن هر نفر یک کامپیوتر برای کمک گرفتن در حل مسائل خواهد داشت. در این مرحله پاسخ نهایی هر سوال یک عدد خواهد بود که روی برگه نوشته شده و تصحیح می‌شود. قبول‌شدگان این مرحله حدود 35 نفر برای شرکت در دوره‌ی تابستانی انتخاب میشوند.
دوره‌ی تابستانی: در این دوره در کنار تدریس مطالبی از علوم کامپیوتر که در دروس دبیرستان مطرح نمی‌شوند و همچنین کلاس‌های تمرین برنامه‌نویسی و حل مساله، به طور منظم آزمونهای تشریحی و برنامه‌نویسی برگزار می‌شود. شرکت‌کنندگان در این دوره منتخبین آزمون مقدماتی برنامه‌نویسی و همچنین دارندگان مدال نقره‌ی المپیاد کامپیوتر از سالهای گذشته هستند که مجاز به شرکت در المپیاد باشند. در انتهای این دوره بر اساس عملکرد شرکت‌کنندگان در آزمون‌ها به 8 نفر مدال طلا و به حدود نیمی از دیگر دانش‌آموزان مدال نقره و نیم دیگر مدال برنز داده می‌شود. برحسب عملکرد دانش‌آموزان ممکن است به فرد یا افرادی هیچ مدالی داده نشده و تنها دیپلم افتخار دریافت کنند. دانش‌آموزانی که مدال طلا کسب کرده‌اند برای انتخاب تیم ملی از شرکت در کنکور سراسری معاف بوده و در این رقابت‌ها باید شرکت کنند.
دوره‌ی انتخاب تیم ملی: دانش‌آموزانی که مدال طلای کشوری المپیاد کامپیوتر را کسب میکنند تا زمانی که مجاز به شرکت در المپیاد کامپیوتر باشند برای عضویت در تیم ملی اعزامی به المپیاد بین‌المللی کامپیوتر رقابت خواهند کرد. در این دوره تمرکز بر تمرین و کسب تسلط بیشتر می‌باشد و در کنار آن مطالب تکمیلی نیز آموزش داده می‌شود. پس از این دوره تیم ملی متشکل از 4 نفر انتخاب خواهند شد.
دوره‌ی آمادگی تیم ملی: پس از انتخاب تیم ملی، در طول چند ماه باقی مانده به اعزام، دوره‌ای دیگر برای آمادگی بیشتر مخصوص اعضای تیم برگزار می‌شود.
نحوه‌ی ثبت‌نام در المپیاد کامپیوتر به چه صورت است؟
برای ثبت‌نام در المپیاد کامپیوتر مانند دیگر المپیادها طبق بخش‌نامه‌ی سالانه‌ی معاونت دانش‌پژوهان جوان می‌بایست از طریق مدرسه‌ی خود اقدام کنید.
شرایط شرکت در المپیاد کامپیوتر چیست؟
دانش‌آموزان مجاز به شرکت در المپیاد کامپیوتر طبق بخش‌نامه‌ی سال 1391 باید واجد شرایط زیر باشند:
سال دوم ریاضی فیزیک: نمره درس ریاضی (1) داوطلب کمتر از 15 نباشد.
سال دوم کامپیوتر شاخه‌ی فنی حرفه‌ای و کاردانش: نمره درس ریاضی (1) داوطلب کمتر از 15 نباشد.
سال سوم ریاضی فیزیک: معدل دروس ریاضی (1) و ریاضی (2) داوطلب کمتر از 15 نباشد.
سال سوم کامپیوتر شاخه فنی حرفه‌ای و کاردانش: معدل دروس ریاضی (1) و ریاضی (2) داوطلب کمتر از 15 نباشد.
دانش‌آموزان سال اول متوسطه تا چه مرحله‌ای می‌توانند در مراحل المپیاد کامپیوتر شرکت کنند؟
دانش‌آموزان سال اول متوسطه می‌توانند در آزمونهای مراحل اول و دوم المپیاد کامپیوتر به طور آزمایشی شرکت کنند. این دانش‌آموزان به آزمون مقدماتی برنامه‌نویسی راه نمی‌یابند.
جوایز و امتیازات قبولی در مراحل مختلف المپیاد کامپیوتر و کسب مدال کشوری یا جهانی چیست؟
در حال حاضر امتیازات شرکت در المپیاد کامپیوتر به ترتیب زیر می‌باشند:
مدال برنز کشوری: مانند دیگر المپیادها، مطابق مصوبه شورای هدایت استعدادهای درخشان وزارت علوم، تحقیقات و فن‌آوری علاوه بر عضویت در باشگاه دانش‌پژوهان جوان، می‌توانند در کنکور سراسری از 20٪ سهمیه در زیرگروه آزمایشی مربوطه استفاده نمایند.
مدال نقره‌ی کشوری: علاوه بر سهمیه‌ی مشابه مدال‌آوران برنز، به طور خاص در المپیاد کامپیوتر، مدال‌آوران نقره‌ی کشوری می‌توانند در سالهای بعد در صورت دارا بودن شرایط شرکت در المپیاد کامپیوتر، بدون شرکت در مراحل اول، دوم و آزمون مقدماتی برنامه‌نویسی مستقیماً در آزمونهای دوره‌ی تابستانی بعد برای کسب مدال طلای کشوری المپیاد کامپیوتر شرکت کنند. برای توضیحات بیشتر در این صفحه به توضیحات «نحوه‌ی شرکت دارندگان مدال کشوری المپیاد کامپیوتر در دوره‌های بعد» رجوع کنید.
مدال طلای کشوری: مانند دیگر المپیادها، علاوه بر عضویت در باشگاه دانش‌پژوهان جوان، پس از شرکت در آزمونهای پیش‌دانشگاهی و اخذ دیپلم متوسطه مطابق مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی بدون شرکت در کنکور سراسری توسط باشگاه (معاونت) برای ادامه تحصیل در رشته و دانشگاه مورد نظرشان در زیرگروه مربوطه معرفی میشوند.
علاوه بر موارد بالا تمامی دارندگان مدالهای طلا، نقره و برنز جهت بهره‌مندی از تسهیلات بنیاد ملی نخبگان به این بنیاد معرفی میشوند.
امتیازی برای قبول‌شدگان در مرحله‌ی اول، دوم، آزمون برنامه‌نویسی و همینطور دارندگان دیپلم افتخار از دوره‌ی تابستانی، در نظر گرفته نشده است.
آیا شرکت در المپیاد کامپیوتر و کسب مدال به این معناست که نیازی به یادگیری دروس عمومی و تخصصی کم‌ارتباط با المپیاد کامپیوتر نیست؟
به طور کلی باید گفت که المپیاد ملی کامپیوتر در مجموعه‌ی آموزش و پرورش کشور تعریف شده و فعالیت می‌کند. به این ترتیب اهداف و برنامه‌ریزی‌های آموزشی در آن به نحوی است که مغایرت با آموزش و پرورش کشور نداشته باشد.
با در نظر داشتن مطلب بالا، باید گفت که دانش‌آموزانی که تصمیم به شرکت در المپیادهای علمی دانش‌آموزی را دارند، می‌بایست تحصیل و تمرین در المپیاد را در کنار تحصیل در مدرسه و دروس تخصصی و عمومی انجام دهند و به هیچ وجه جایگزین آنها نخواهد بود.
معافیت از کنکور سراسری و امتیاز تحصیل در رشته و دانشگاه مورد نظر فرد موقعیتی است که پس از کسب مدال طلای کشوری در المپیادهای علمی دانش‌آموزی، در اختیار قرار داده می‌شود. این نه صرفاً یک جایزه بلکه موقعیتی است برای کسب آمادگی بیشتر برای کسب موفقیت در المپیادهای بین‌المللی.
مشخص است که این معافیت تاثیری در دروس دانشگاهی نخواهد داشت و دارندگان مدال طلای کشوری نیز می‌بایست دروس عمومی دانشگاه را بگذرانند. علاوه بر این امتیازی برای این افراد در خصوص دروس دوران دبیرستان در نظر گرفته نمی‌شود.
نحوه‌ی شرکت دارندگان مدال کشوری المپیاد کامپیوتر در دوره‌های بعد به چه شکل است؟
طبق مصوبه‌ی کمیته‌ی ملی المپیاد کامپیوتر که از مهر سال 1388 در حال اجرا است، دانش‌پژوهانی که در دوره‌ی تابستانی المپیاد کامپیوتر موفق به کسب مدال یا دیپلم افتخار میشوند، در صورتی که واجد شرایط شرکت در المپیاد کامپیوتر در سال بعد باشند، به شرح زیر می‌توانند شرکت کنند:
طلاهای کشوری: ملزم به شرکت در آزمونهای دوره‌ی زمستانی برای انتخاب تیم ملی المپیاد کامپیوتر هستند.
نقره: از شرکت در مراحل اول و دوم و آزمون برنامه‌نویسی معافند و می‌توانند مستقیماً در آزمونهای دوره‌ی تابستانی بعد برای کسب طلای کشوری المپیاد کامپیوتر شرکت کنند. این دانش‌آموزان نباید در مراحل اول، دوم و آزمون برنامه‌نویسی شرکت کنند.
برنز و دیپلم افتخار: می‌بایست در مراحل اول و دوم و آزمون برنامه‌نویسی شرکت کرده و پذیرفته شوند.
آیا المپیاد کامپیوتر در سطح دانشجویی برگزار می‌شود؟
المپیاد ملی کامپیوتر در سطح دانش‌آموزان سال اول، دوم و سوم دبیرستان برگزار می‌شود (با محدودیتی برای دانش‌آموزان سال اول).
در سطح دانشجویی شبیه‌ترین مسابقه و رقابت از لحاظ علمی به این رقابت، مسابقات برنامه‌نویسی دانشجویی ACM ICPC است. برای اطلاعات بیشتر می‌توانید به http://acm.blog.ir مراجعه کنید.
در سطح دانشجویی رقابت دیگری با عنوان المپیاد دانشجویی وجود دارد که در تعدادی از رشته‌های دانشگاهی از جمله مهندسی کامپیوتر برگزار می‌شود اما از لحاظ مطالب آزمون با المپیاد دانش‌آموزی متفاوت است. برای اطلاعات بیشتر در این رابطه به http://olympiad.sanjesh.org مراجعه کنید.
آیا المپیادهای پایا ارتباطی با المپیاد کامپیوتر برگزار شده توسط معاونت دانش‌پژوهان جوان دارد؟
معاونت دانش‌پژوهان جوان و کمیته‌ی ملی المپیاد کامپیوتر ارتباطی با المپیادهای پایا ندارد. برای کسب اطلاع بیشتر در رابطه با آن مسابقات با موسسه خدمات علمی و آموزشی رزمندگان اسلام تماس حاصل فرمایید.
منبع دریافت این مطلب : خبرگاه المپیاد کامپیوتر
المپیاد شیمی دانش آموزی در ایران شامل پنج مرحله است که طی این پنج مرحله از بین بیش از 40 هزار نفر شرکت کننده، 4 نفر برگزیده انتخاب شده و به المپیاد جهانی شیمی راه پیدا می کنند.
مرحله اول المپیاد شیمی
مرحله اول المپیاد شیمی معمولاً در بهمن ماه هرسال برگزار می شود و طیّ آن از بین حدود 40 هزار شرکت کننده بیش از 1000 نفر پذیرفته میشوند. این پذیرفته شدگان می‌توانند وارد مرحله دوم المپیاد شیمی شوند. سطح مباحث این مرحله، شیمی دبیرستان و شیمی عمومی است.
همه چیز درباره مرحله اول المپیاد شیمی دانش آموزی
مرحله دوم المپیاد شیمی
در مرحله دوم المپیاد شیمی که معمولاً در اردیبهشت ماه هر سال برگزار می‌شود، از بین حدود 1000 نفر برگزیده ای که در مرحله اول گزینش شده اند، کمی بیشتر از 40 نفر جهت شرکت در دوره تابستانه المپیاد شیمی که به صورت متمرکز در تهران برگزار می شود و شرکت در آن برای پذیرفته شدگان رایگان است، دعوت میشوند.
سطح مباحث این مرحله نیز، شیمی دبیرستان و شیمی عمومی است؛ منتها سخت تر از مرحله اول.
دوره 40 نفر در المپیاد شیمی (دوره تابستانه)
در دوره تابستانه، که به مدت دوماه در محل معاونت دانش پژوهان جوان در تهران برگزار می شود، رنگ مدال 40 نفر برگزیده مشخص می شود که به ترتیب 8 نفر مدال طلا، حدود 15 نفر مدال نقره و مابقی مدال برنز می گیرند.
سطح مباحث و آزمونهای این دوره در سطح مباحث شیمی تخصصی و دانشگاهی است.
کسانی که موفق به اخذ مدال طلا می شوند، ضمن معافیت کامل از کنکور سراسری و انتخاب رشته 100% آزاد در تمام رشته ها و دانشگاه های ایران، وارد دوره طولانی بعدی که دوره 8 نفر یا دوره انتخابی نام دارد می شوند.
دوره انتخابی در المپیاد شیمی
در دوره انتخابی کسانی که موفق به اخذ مدال طلا شده اند وارد شده تا از بین آنها 4 نفر اعضای اصلی تیم ملی المپیاد دانش آموزی ایران انتخاب شوند. 4 نفر دوم به عنوان اعضای ذخیره برگزیده می شوند.
زمان برگزاری این دوره از اواخر پاییز سال پیش دانشگاهی (سال دوازدهم) تا اوایل بهار سال بعدی آن است.
سطح مباحث این دوره نیز در سطح موضوعات شیمی دانشگاهی است.
المپیاد جهانی شیمی
المپیاد جهانی شیمی که شاید بتوان از آن به عنوان هدف غایی برگزاری المپیاد دانش آموزی در هر کشوری یاد کرد، در تیرماه هر سال با شرکت دهها کشور برتر در زمینه المپیاد شیمی برگزار می شود که طی آن مدالهای طلا، نقره، برنز و دیپلم افتخار توزیع می شود.
ایران هر ساله در بین تیم های شرکت کننده در المپیاد جهانی شیمی جزو رقبای جدی است و رتبه ایران معمولاً بین 5 یا 10 کشور برتر می شود.
منبع دریافت این مطلب : دانشنامه شیمی پدیا
المپیاد جهانی فیزیک یک رقابت علمی بین دانش‌آموزان دبیرستانی کشورهای مختلف است. این مسابقه اولین بار در سال 1346 (1967 میلادی) در مرکز کشور لهستان (ورشو) انجام شد. قبل از آن از سال 1959 المپیاد ریاضی بین کشورهای مختلف برگزار می‌شد. تجربه‌ی موفقیت‌آمیز المپیاد ریاضی، فیزیکدان‌ها را به‌سوی برگزاری چنین مسابقه‌ایی در رشته‌ی فیزیک ترغیب کرد که هدف آن توجه به آموزش فیزیک و مقایسهی دانش فیزیک بهترین دانش‌آموزان جهان با یکدیگر بود.
در این راستا سه استاد فیزیک از کشورهای چکسلواکی، لهستان و مجارستان احتمال‌های مختلف برای برگزاری المپیاد در کشور خود را بررسی می‌کردند که نهایتاً لهستان به‌جهت آب و هوای متعادل آن انتخاب شد و اولین المپیاد فیزیک در سال 1967 در آن کشور برگزار شد. تفاوت عمده‌ی «المپیاد فیزیک» با «المپیاد ریاضی» در این است که تنها به «مساله‌ی تئوری» اختصاص ندارد و یک بخش به «مسائل عملی و آزمایشگاهی» اختصاص دارد. این بخش، برگزاری این المپیاد را پرهزینه و پرکارتر می‌کند. اولین المپیاد بین پنج کشور از اروپای مرکزی برگزار شد که آزمون آن شامل چهار سوال تئوری و یک سوال عملی بود. در آن زمان هر تیم را سه دانش‌اموز و یک استاد تشکیل می‌داد. از این سال به بعد در هر سال یک المپیاد در کشورهای میزبان برگزار شد.
در ایران نیز از سال 1365 المپیاد ریاضی برگزار می‌شد که با توجه به اثر مثبت آن در آموزش ریاضی، این برنامه به سایر زمینه‌ها سرایت کرد به‌طوری که در سال 1366 (1987 میلادی) دو فیزیکدان به‌عنوان ناظر به کشور اتریش برای شرکت در نوزدهمین المپیاد فیزیک اعزام شدند. ایران در سال 1367 ( 1988 میلادی) در بیستمین المپیاد جهانی فیزیک با یک تیم پنج نفره شرکت کرد و در بین 30 کشور به مقام بیستم دست یافت.
مراحل المپیاد فیزیک در ایران
مرحله اول:
این مرحله شامل 40-30 سوال تستی و 10-7 سوال پاسخ کوتاه است که زمان پاسخ دهی به تمامی سوالات حدود سه ساعت می‌باشد. این آزمون معمولا در بهمن هر سال برگزار می‌شود. در این مرحله حدود 1000 تا 1500 نفر قبول میشوند و اجازه شرکت در مرحله دوم را می‌یابند. جهت قبولی در این مرحله تسلط به فیزیک سه سال دبیرستان و پیش دانشگاهی لازم است. درضمن علاوه بر کتاب‌های درسی فیزیک، داشتن اطلاعات کافی از کتاب‌های درس ریاضی به دانش‌آموزان در قبولی کمک می‌کند.
مرحله دوم:
این مرحله در اردیبهشت ماه هرسال برگزارمی‌شود و شامل 10-7 سوال تشریحی و یک سوال عملی (آزمایشگاهی) با وسایل ساده است. در ابتدا آزمون عملی به مدت 45 دقیقه برگزار می‌شود و بعد از یک ربع استراحت، آزمون تشریحی به مدت 3 تا 3/5 ساعت برگزار می‌شود. علاوه براطلاعات مورد نیاز در مرحله اول، مطالعه برخی کتاب‌ها و منابع پیشرفته و دانشگاهی نیز ضروری است. از این آزمون 40 نفر به دوره تابستان راه پیدا میکنند.
مرحله سوم (دوره تابستان):
تنها دانش آموزان سال سوم دبیرستان رشته ریاضی حق ورود به این دوره را دارند. این دوره به مدت 9-8 هفته با یک هفته استراحت بین دوره‌ای برگزار می‌شود. این دوره شامل دو بخش تئوری و عملی است. بخش تئوری حدود 60% از نمره کل دانش پژوه را تشکیل می دهد. سطح این بخش به مراتب بالاتر از سطح مرحله قبل می‌باشد؛ بنابراین کلاس هایی در مباحث مختلف فیزیک از جمله مکانیک، الکترومغناطیس، ترمودینامیک، نسبیت و ... در باشگاه دانش پژوهان جوان برگزار می‌گردد. همچنین حدود 40% از نمره کل دانش پژوه براساس امتحانات آزمایشگاه تعیین می‌شود. در طول این دوره کلاس‌های عملی، موازی با کلاس های تئوری در باشگاه دانش پژوهان جوان برگزار می شود. بین 8-6 امتحان در هر بخش تئوری و عملی برگزار می شود و در پایان دوره به 10 نفر برتر مدال طلای کشوری اهدا می‌گردد و به بقیه‌ی دانش پژوهان مدال های نقره و برنز تعلق می‌گیرد.
مرحله چهارم:
دارندگان مدال طلا به مدت یک سال در باشگاه دانش پژوهان جوان آموزش می‌بینند تا حدوداً 5 نفر از آنان در قالب تیم‌های ملی المپیاد به المپیادهای جهانی اعزام گردند.
نکات مثبت و اهداف المپیاد فیزیک
ایجاد تحول و پویایی در بخشی از دانش‌آموزان توانا و معلم‌های باانگیزه در زمینه‌ی فیزیک
شناسایی و تشویق دانش‌آموزان مستعد و هموار ساختن راه برای رشد آنها در مسیر تحصیلی
جذب دانش‌آموزان به ادامه‌ی تحصیل در رشته‌ی فیزیک
افزایش ترجمه و تالیف کتب مفید فیزیک برای دانش‌آموزان دبیرستانی
مقایسهی توانایی‌های دانش‌آموزان و کیفیت آموزش و پرورش کشور با دیگر کشورها: نتایج یک کشور در المپیاد برایندی از استعداد فطری دانش‌آموزان، نظام آموزشی کشور و کیفیت دوره‌های حرفه‌ای مخصوص تیم است و نمی‌توان آن را تنها به یکی از این عوامل نسبت داد.
تقویت اعتماد به نفس دانش‌آموزان و دیگر اقشار مردم
انجام کار علمی-آموزشی با استاندارهای بالا برای حدود 40 نفر در هر سال
رابطه تنگاتنگ فیزیک با رشته های مهندسی نظیر برق، مکانیک، عمران، هوافضا، صنایع و غیره
موفقیت دانش آموزان در ادامه تحصیل در رشته های مهندسی
درک بهتر از پدیده ها و وقایع طبیعی
منبع دریافت این مطلب : آیریسک
پیش به سوی المپیاد ریاضی
اوایل دهه شصت، گرایش دانش‌آموزان به رشته ریاضی-فیزیک در دبیرستان‌ها بسیار کاهش یافته بود به طوری که کمتر از هشت درصد آنها این رشته را انتخاب می‌کردند. این مشکل مسئولین را به فکر چاره‌جویی انداخت. یکی از راه‌حل‌های پیش‌نهادی برگزاری مسابقات ریاضی بود. به این ترتیب اولین مسابقه ریاضی دانش‌آموزی در سال 1363 برگزار شد و پس از مدتی در سال 1366 برای اولین بار تیم ایران در المپیاد جهانی شرکت کرد.
المپیاد جهانی ریاضی (IMO) یک المپیاد ریاضی سالیانه 6 مساله‌ای و 42 امتیازی برای دانش آموزان مقطع دبیرستان و قدیمی‌ترین المپیاد علمی جهان است. نخستین المپیاد جهانی ریاضی در رومانی در 1959 برگزار شده و هر ساله (به جز سال 1980) ادامه داشته‌است. حدود 100 کشور تیم‌هایی حداکثر 6 نفره از دانش‌آموزان را به همراه یک نفر لیدر (رهبر) تیم، یک نفر قائم‌مقام رهبر و ناظران می‌فرستند. المپیاد از آغاز آن، میراثی غنی از خود بر جای گذاشته و خود را به عنوان اوج رقابت ریاضیاتی بین دانش‌آموزان دبیرستانی تثبیت کرده‌است.
محتوای المپیاد از مسائل فوق‌العاده مشکل تا مسائلی از شاخه‌هایی از ریاضیات که معمولاً نه در مدرسه و نه در سطح دانشگاهی تدریس نمی‌شوند نظیر هندسه تصویری و مختلط، و نظریه اعداد با پایه محکم، سیر می‌کند که داشتن دانش نظری گسترده در این حوزه‌ها لازم است. گرچه در حل مسائل استفاده از دانش حساب مجاز است، اما به هیچ عنوان لازم نیست، چرا که اصلی در کار است که حتی اگر راه حل‌ها نیاز به داشتن دانش خیلی بیشتری داشته باشند، هر کسی با فهم مقدماتی از ریاضی باید بتواند مسائل را بفهمد. حامیان این اصل مدعی‌اند که این باعث جامعیت بیشتر می‌شود و مشوقی برای یافتن مسائلی خلق می‌کند که به طرزی فریب آمیز ساده‌اند اما بی شک نیاز به حد معینی از نبوغ دارند.
روند انتخاب از کشور به کشور فرق دارد، ولی اغلب شامل رشته امتحاناتی است که در هر مرحله تعداد کمتری از دانش آموزان را می‌پذیرند. جایزه‌ها به افراد شرکت کننده رده‌های بالای آزمون داده می‌شود. تیمها در المپیاد به رسمیت شناخته نمی‌شوند؛ همه امتیازات فقط به افراد شرکت کننده داده می‌شود ولی به طور غیر رسمی امتیازات تیمی بیشتر مورد مقایسه قرار می‌گیرد تا امتیازات فردی. شرکت کنندگان باید سنی کمتر از 20 سال داشته باشند و نباید در هیچ موسسه آموزش عالی ثبت نام کرده باشند. هر فردی با رعایت این شرایط به هر تعداد بار می‌تواند در المپیاد شرکت کند.
نکات مثبت المپیاد ریاضی
ایجاد تحول و پویایی در بخشی از دانش‌آموزان توانا و معلم‌های باانگیزه در زمینه‌ی ریاضیات
شناسایی و تشویق دانش‌آموزان مستعد و هموار ساختن راه برای رشد آنها در مسیر تحصیلی
جذب دانش‌آموزان به ادامه‌ی تحصیل در رشته‌ی ریاضی: حدود 45 درصد دانش‌آموزانی که از طریق المپیاد ریاضی وارد دانشگاه شده‌اند، رشته‌ی ریاضی را برای تحصیل انتخاب کرده‌اند.
افزایش ترجمه و تالیف کتب مفید ریاضی برای دانش‌آموزان دبیرستانی
مقایسهی توانایی‌های دانش‌آموزان و کیفیت آموزش و پرورش کشور با دیگر کشورها: نتایج یک کشور در المپیاد برایندی از استعداد فطری دانش‌آموزان، نظام آموزشی کشور و کیفیت دوره‌های حرفه‌ای مخصوص تیم است و نمی‌توان آن را تنها به یکی از این عوامل نسبت داد.
قویت اعتماد به نفس دانش‌آموزان و دیگر اقشار مردم
انجام کار علمی-آموزشی با استاندارهای بالا برای حدود 40 نفر در هر سال
نتایج المپیادها حکایت از آن دارد که دانش آموران ایرانی توانایی‌های لازم برای کسب مهارت‌های علمی را دارند و اردوی آمادگی تیم در آماده‌سازی دانش‌آموزان موفق بوده است.
مراحل المپیاد ریاضی در ایران
برای عضویت در تیم المپیاد ریاضی، دانش‌آموزان می‌بایست چهار مرحله را طی کنند؛
مرحله اول:
آزمون چندگزینه‌ای مرحله‌ی اول در فصل زمستان که در حدود 1500 نفر در آن برگزیده میشوند.
مرحله دوم:
آزمون مرحله‌ی دوم در فصل بهار که مشابه المپیاد بین‌المللی با شش سوال تشریحی در دو روز متوالی برگزار می‌شود.
مرحله سوم:
حدود 40 نفر برگزیده‌ی مرحله دوم در یک دوره‌ی دو ماهه‌ی تابستانی شرکت میکنند. در پایان این دوره، دوازده نفر مدال طلا می‌گیرند.
مرحله چهارم:
طلایی‌های مرحله سوم وارد آموزش دوره‌ی تیم میشوند و بعد از چند آزمون شش نفر تیم جمهوری اسلامی ایران در مسابقات جهانی انتخاب میشوند.
فاصله‌ی زمانی بین برگزاری آزمون مرحله‌ی اول که معمولاً در اواسط بهمن هر سال برگزار می‌شود و اعزام تیم به مسابقات جهانی که در اواسط تیر انجام می‌شود حدود هفده ماه است. البته دانش‌آموزانی که آرزوی عضویت در تیم ملی المپیاد ریاضی را دارند قطعاً از مدت‌ها قبل از برگزاری آزمون مرحله اول کار علمی را شروع میکنند.
دانش‌آموزان شرکت‌کننده در المپیاد ریاضی
تا پایان سال 1393 دانش‌آموزان سالهای دوم و سوم دبیرستان می‌توانستند در مرحله اول آزمون المپیاد ریاضی شرکت کنند و به‌علاوه دانش‌آموزان سال اول دبیرستانی نیز می‌توانستند به شکل آزمایشی تا مرحله دوم را طی کنند.
بعد از تغییر ساختار آموزشی به شکل 6-3-3، دانش‌آموزان در مقاطع اول و دوم متوسطه دوم، یعنی سال دهم و یازدهم که معادل با همان سالهای دوم و سوم دبیرستان است، می‌توانند در آزمون المپیاد ریاضی شرکت کنند و المپیاد ریاضی محدود به همین دو مقطع است.
دوره تابستانی المپیاد ریاضی
فعالیت‌های عمده دوره تابستانی المپیاد ریاضی به ترتیب اهمیت در ارزش‌یابی دانش‌آموزان بر سه محور زیر است: درس‌ها، آزمون خلاقیت، تحقیق.
در طول دوره 5 درس برای دانش‌آموزان ارائه می‌شود که 4 عنوان از آنها، درس‌های معمول است که برای نزدیک کردن سطح دانش‌آموزان و دادن اطلاعات پایه‌ای المپیاد ریاضی به آنها طراحی می‌شود و درس آخر درسی است که تحت عنوان درس ویژه با محتوایی پیشرفته‌تر از مفاهیم دبیرستانی ارائه می‌شود. هدف از ارائه‌ی این درس فراهم آوردن موقعیتی متنوع برای فراگیری درسی است که دانش‌آموزان در آن پیش‌زمینه‌ای ندارند و در نتیجه در آن درس یکسان هستند.
هر ساله مقدار زیادی از انرژی و وقت اعضای کمیته‌ی علمی صرف طراحی آزمون با نام آزمون خلاقیت می‌شود که تلاش بر آن است که حل سوالات این زمون در عین آن که بر مبنای اطلاعات و دانش ریاضی استوار است، نامتعارف و نیازمند تفکری خلاقانه باشد. عقیده ما بر این است که مجموعه سوالات امتحان خلاقیت هر ساله بر دامنه‌ی فرهنگ المپیاد ریاضی در ایران می‌افزاید.
در دوره‌ی تابستانی هر دانش‌آموز موظف است که یک مقاله‌ی ریاضی را از بین مقالات پیشنهاد شده از طرف کمیته‌ی ریاضی انتخاب کند. دانش‌پژوه باید مقاله را مطالعه کند، به خوبی بفهمد، در صورت امکان محتوای آن را گسترش دهد و در نهایت در حضور دوستان خود و داوران آن را ارائه کند.
منبع دریافت این مطلب : آیریسک
المپیاد ادبی، مسابقه‌ای در سطح کشوری است که دانش‌آموزان را با متون ادبی ایران آشناتر کرده و آنها را به ادامه‌ی تحصیل در رشته‌های علوم انسانی و به خصوص ادبیات فارسی تشویق می‌کند. این المپیاد، پس از المپیاد ریاضی، همگام با المپیاد فیزیک، باسابقه‌ترین المپیادهای کشور است و از سال تحصیلی 67-1366 بنیان گذاشته شد.
شرکت در این المپیاد برای همه‌ی دانش‌آموزان رشته‌های نظری آزاد است و مانند دیگر المپیادها [+] این مسابقه نیز در سه مرحله انجام می‌گیرد. مرحله‌ی اوّل، شامل 100 پرسش چهارگزینه‌ای، از کتاب‌های درسی دبیرستانی (حدود 30%) و برخی منابع غیردرسی (حدود 70%) است که هرساله توسط کمیته ادبی باشگاه دانش‌پژوهان جوان اعلام میشوند. این مرحله معمولاً در بهمن‌ماه هرسال برگزار می‌شود و حدود 1000 نفر در آن پذیرفته میشوند.
مرحله‌ی دوم در اردیبهشت هر سال برگزار می‌شود و پذیرفته شدگان مرحله‌ی اول برای راهیابی به دوره‌ی تابستانه و کسب مدال به رقابت می‌پردازند. در این مرحله 40 نفر پذیرفته میشوند که همگی در دوره‌ی تابستانه مدال خواهند گرفت.
تاریخچه‌ی المپیاد ادبی
شرکت در این المپیاد، تا دوره‌ی چهاردهم (سال تحصیلی 80-1379) فقط مخصوص دانش‌آموزان دو رشته‌ی نظری علوم انسانی و علوم و معارف اسلامی بود و شش نفر نخست (پس از سه مرحله رقابت و آزمون)، مدال طلا دریافت کرده، می‌توانستند در رشته‌ی زبان و ادبیات فارسی وارد دانشگاه مورد علاقه‌ی خود شوند. امّا از دوره‌ی پانزدهم محدودیت رشته‌ی دانش‌آموزی برداشته شد و دانش‌آموزان دو رشته‌ی دیگر نظری، یعنی ریاضی-فیزیک و علوم تجربی نیز به جمع رقابت‌کنندگان پیوستند؛ امّا برای ایشان سهمیه‌ی طلا بصورت مازاد و مشروط درنظر گرفته شد؛ به‌این‌معنی‌که پس از رقابت چهل دانش‌آموز برتر کشور (مرحله‌ی سوم؛ دوره‌ی تابستانی)، شش نفر نخست رشته‌های انسانی و معارف، مانند گذشته، مدال طلا می‌گرفتند، و سه نفر نخست رشته‌های ریاضی و تجربی، درصورتی‌که نمر‌ه‌ی علمی‌ای بیشتر یا مساوی نفر ششم انسانی و معارف آورده بودند، مدال طلا می‌گرفتند. (و البته غالباً تنها یک یا دو نفر از دانش‌آموزان ریاضی و تجربی می‌توانستند چنین نمره‌ای کسب کنند). این حذف محدودیت، که از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب و ابلاغ شده بود، باعث اعتراض کمیته‌ی علمی المپیاد ادبی و استعفای دسته‌جمعی ایشان شد.
پس از پایان دوره‌ی هفدهم و توزیع مدال‌ها، شورای عالی انقلاب فرهنگی تغییری در تعداد سهمیه‌ی طلای کشوری المپیادها تصویب و ابلاغ کرد (14مهر 1383) که طبق آن، در المپیاد ادبی، سهمیه‌ی دانش‌آموزن رشته‌های انسانی و معارف، از 6 به 12، و سهمیه‌ی دانش‌آموزان رشته‌های ریاضی و تجربی، از 3 به 6 افزایش یافت. بدین‌ترتیب، تعدادی از مدال‌آوران نقره نیز به جمع طلاآوران پیوستند و از مزیت دانشگاه بی‌کنکور بهره‌مند شدند. این قانون همچنان پابرجاست. از دوره‌ی بیست‌وپنجم (سال تحصیلی 91-1390) محدودیت تعیین رشته‌ی دانشگاهی نیز برداشته شد تا طلاآوران ادبی به‌جای آنکه تنها مجاز به انتخاب رشته‌ی زبان و ادبیات فارسی باشند، بتوانند از بین تمام رشته‌های گروه‌های امتحانی علوم انسانی و هنر، رشته‌ی موردعلاقه‌ی خود را انتخاب کنند.
بخش اول
سی‌اُمین المپیاد ادبی در سال تحصیلی 95-96 برگزار شد و از امسال این المپیاد وارد دهه چهارم خود می‌شود و بدین ترتیب پس از المپیاد ریاضی، و در کنار المپیاد فیزیک، قدیمی‌ترین المپیاد کشور محسوب می‌شود. به همین جهت، و نیز از آنجایی که این المپیاد با هویّت ایرانی سر و کار دارد، نیازمند توجّه ویژه‌ای است. ادبیات فارسی، اگر نگوییم مهمترین شاخصه فرهنگی ایران پس از اسلام است، بی‌شک یکی از مهمترین شاخصه‌های آن بوده است، به نحوی که اگر بخواهیم ادبیات فارسی را با موسیقی، نقاشی، خطّاطی، و باقی عرصه‌های فرهنگی که در ایران وجود داشته است، مقایسه کنیم، از حیث کیفیّت و کمیّت و استمرار، در صدر خواهد درخشید و این ادّعا را چه از تعداد فراوان ضرب‌المثل‌هایی که از آثار ادبی نشات گرفته‌اند و چه از حافظه شعری بسیاری از مردم و چه از محافل شاهنامه‌خوانی و حافظ‌خوانی و چه از علاقه به مشاعره در بین مردم می‌توان دریافت. به همین جهت، یکی از گام‌های مهمّی که در حمایت از ادبیات فارسی در میان قشر نوجوان برداشته‌شده‌است، بنیان‌نهادن این المپیاد بوده است. در این سه یادداشت، ابتدا به معرفی المپیاد ادبی می‌پردازم، سپس به منابع مشهور و روند مطالعه اولیه اشاره خواهم کرد و در پایان از شیوه آمادگی برای آزمون سخن خواهم گفت. با توجه به آنکه بیشتر قصد دارم که این نوشته برای برنامه‌ریزی‌های آینده توسّط مدارس یا دانش‌آموزان مفید باشد، از مسائل مربوط به گذشته‌های دور یا برخی حوادث که استثنائاً در یک سال رخ داده‌اند، چشم‌پوشی می‌کنم و بیشتر به روند المپیاد در چند سال اخیر خواهم پرداخت.
المپیاد ادبی در هر سال تحصیلی یک‌بار و در سه مرحله برگزار می‌شود. مرحله اول و دوم آن که به ترتیب در بهمن و اردیبهشت هستند، از دو بخش منابع درسی و منابع غیردرسی تشکیل شده‌اند، ولی مرحله سوم که از آن بیشتر با عنوان «دوره تابستانی» یا «دوره» یاد می‌شود، بر پایه آموزش‌هایی است که در کلاس‌های باشگاه دانش‌پژوهان جوان به دانش‌آموزان ارائه می‌شود.
آزمون مراحل اول و دوم از 100 پرسش چهارگزینه‌ای تشکیل شده است که شامل پرسش‌هایی از کتاب درسی و پرسش‌هایی از منابعی جداگانه است که هر سال معرفی میشوند و در بخش دوم این یادداشت به آنها خواهم پرداخت. تعداد سوالات درسی و غیردرسی المپیاد همواره یکسان نبوده است ولی در سالهای اخیر و با تغییراتی که در کمیته المپیاد ادبی رخ داده است، کفه سوالات غیر درسی به سوالات درسی چربیده است، به طوری که مثلا تعداد پرسش‌های درسی مرحله نخست دوره 24، 60 سوال بوده است و در دوره 30، این تعداد به 25 پرسش کاهش یافته است. البته باید به این مساله هم توجه داشت که تا پیش از تغییراتی که از سال 1389 در کمیته المپیاد ادبی رخ داد، بخش درک ادبی و اطلاعات عمومی در آزمون مرحله نخست وجود داشت ولی در ادامه و به مرور این بخش از المپیاد حذف شده است. به نظر نگارنده، یکی از بخش‌های بسیار تعیین‌کننده در آزمون المپیاد ادبی همین بخش بود و با حذف آن تمایز بین کسانی که خودشان، پیشتر، با ادبیات سر و کار داشته‌اند، و کسانی که تنها برای المپیاد درس خوانده‌اند مشخص می‌شد. البته زحمت هر کسی که برای المپیاد مطالعه می‌کند، بسیار ارزشمند است، ولی اگر شاخصه‌ای نیز وجود داشته باشد تا از طریق آن، مطالعات فردی و زحمت هر نفر هم به طریقی سنجیده شود، آزمون تا حدی از حالت مبتنی بر درس‌خواندن به آمیزه‌ای از درس‌خواندن و دانستن تغییر شکل خواهد داد.
دانش‌آموزان تمام رشته‌ها در مقطع متوسّطه دوم می‌توانند در المپیاد ادبی شرکت کنند. در ساختار آموزشی 5-3-3 دانش‌آموزان پایه اول دبیرستان اجازه شرکت در المپیاد را نداشتند و در کنار دانش‌آموزان پایه سوم که سرنوشت المپیاد را مشخص می‌کردند، دانش‌آموزان پایه دوم نیز می‌توانستند به صورت آزمایشی شرکت کنند. به احتمال قریب به یقین، از امسال دانش‌آموزان پایه دهم برای محک‌زدن خود و دانش‌آموزان پایه یازدهم برای کسب مدال به رقابت می‌پردازند. از بین چند هزار دانش‌آموزی که در مرحله نخست شرکت میکنند، حدود هزار نفر راهی مرحله دوم میشوند و از بین آنان نیز بین 40 تا 45 نفر برای ادامه راه در دوره تابستانی پذیرفته میشوند. در دوره تابستانی که حدوداً از اواسط تیرماه تا اواسط شهریور را شامل می‌شود، کلاس‌هایی برای دانش‌آموزان برگزار می‌شود و از مطالبی که در کلاس‌ها تدریس شده است، و همچنین از مطالبی که خواندن آنها به دانش‌آموزان محوّل شده است، آزمون گرفته خواهد شد. این کلاس‌ها گاهی تغییراتی میکنند ولی متون نظم، متون نثر، نویسندگی خلاق، ادبیات داستانی، شعر معاصر و نقد ادبی از درس‌هایی هستند که در این چند سال اغلب تدریس شده‌اند. در پایان آزمونهای کلاسی، کمیته المپیاد ادبی مصاحبه‌ای با هر دانش‌آموز خواهد داشت و نمره‌ای را برای او در نظر می‌گیرد که پس از جمع‌بسته‌شدن با نمرات آزمونهای او، تکلیف مدالهای المپیاد را مشخص می‌کند. 12 مدال طلا برای دانش‌آموزانی که رشته آنها انسانی است، و 6 مدال طلا برای دانش‌آموزانی که رشته‌ای جز انسانی خوانده‌اند، در نظر گرفته شده است، مشروط بر اینکه نمره آخرین طلای غیرانسانی از نمره آخرین طلای انسانی بیشتر باشد.
بخش دوم
چنانچه گفته شد، در مرحله اول و دوم که به صورت چهارگزینه‌ای برگزار می‌شود، منابع به دو بخش درسی و غیردرسی تقسیم می‌شود و در مرحله سوم هم کلاس‌های باشگاه دانش‌پژوهان و آزمونهای تشریحی آنها به همراه مصاحبه به فرآیند المپیاد ادبی خاتمه می‌دهد. در این بخش ابتدا منابع را معرفی می‌کنم و سپس از راه‌های آمادگی برای این مراحل خواهم گفت.
در ساختار 5-3-3 منابع درسی مرحله اول شامل ادبیات1و2، زبان فارسی 1و2، تاریخ ادبیات1(دوم انسانی)، عربی 1و2(و اغلب عربی3 انسانی) و تا سال گذشته زبان انگلیسی 1تا3 می‌شد؛ ولی سال پیش منبع اخیر حذف شد. منابع درسی مرحله دوم، شامل ادبیات3(انسانی)، زبان فارسی3(انسانی)، تاریخ ادبیات 2(سوم انسانی) و آرایه‌های ادبی(سوم انسانی) می‌شود. طبیعتاً با توجه به تغییر ساختار آموزشی کشور، و به تبع آن کتاب‌های درسی و چهارچوب آنها، از امسال شاهد تغییر در منابع درسی هر دو مرحله با توجه به کتاب‌های نونوشت خواهیم بود.
منابع غیردرسی که می‌توان آنها را در سه دسته متون کهن، شعر معاصر و ادبیات داستانی جای داد، هرساله عوض میشوند، ولی تعدادی از این منابع از کتاب‌های یکسانی برگزیده می‌شود. شاهنامه، تاریخ بیهقی، غزلیات حافظ، غزلیات سعدی، مثنوی معنوی، تذکره‌الاولیاء، کلیله و دمنه و گلستان سعدی از منابع پربسامد هستند. شایان ذکر است که علاوه بر آن سه دسته اصلی، هر ساله یک منبع برای عربی مرحله دوم، و تا دوره 28 یک منبع هم مربوط به زبان انگلیسی معرفی می‌شد.
برای المپیاد ادبی چه بخوانیم و چگونه؟
در دو مرحله نخست المپیاد، تکیه اصلی مطالب بر متون کهن اعم از نظم و نثر است. در نتیجه، دانش‌آموزی که به ادبیات کلاسیک فارسی دلبسته است، و بر اساس علاقه خود به خواندن المپیاد ادبی ترغیب شده است، می‌تواند با برنامه مناسب وقت خود را به المپیاد اختصاص دهد و از آن لذت ببرد. حقیقت آن است که دانش‌آموزانی که بیشتر درگیر فواید المپیادی‌شدن بوده‌اند، مسیر المپیاد را به کام خود تلخ کرده‌اند و آن را از یک راه لذت‌بخش، به نقطه‌ای که باید حتما به آن رسید تقلیل داده‌اند. توصیه من به کسانی که می‌خواهند در المپیاد شرکت کنند، آن است که از تمام این مسیر لذت ببرند و آن را برای بودن در همان مسیر بخوانند نه برای رسیدن به برگه گواهی مدال! این نکته را بدان جهت می‌گویم که چه مدال‌داران، چه راه‌نیافتگان به دوره تابستانی، بخش لذت‌بخش المپیاد را مسیر و سالی که طی کرده‌اند می‌دانند و نه نقطه پایان کارشان. بنابرین، در گام نخست، بی‌چشم‌داشتی نسبت به نتیجه کار، باید خواند و لذت برد. اما چه باید خواند؟ به نظر من حتماً باید خواندن را در چند جهت پیش برد و هرگز اسیر تک‌بعدی‌شدن نشد. بدون خواندن متون کهن نمی‌توان در المپیاد شرکت کرد. بنابرین لازم است با متونی مثل غزلیات حافظ و سعدی یا شاهنامه و تاریخ بیهقی آشنا شد و مقداری از آنها را خواند. ضمناً، باید توجّه داشت که متون کهن هم یکسان نیستند و تفاوت‌های زیادی باهم دارند. به همین سبب، مناسب‌تر آن است که به حوزه‌های مختلف آنها پرداخته شود به طرزی که با متون نظم خراسانی و عراقی و تفاوت‌هایشان، و از سویی با متون نثر، اعم از تاریخی و ادبی و عرفانی، آشنایی نسبتاً مناسبی به دست آورد. طبیعتاً این تنوّع در بین منابع غیردرسی هر سال وجود دارد و با آمادگی پیش از اعلام منابع، می‌توان راه را هموارتر کرد. به جز ادبیات کهن، مقدمات شعر نو و تحوّل آن نیز از مطالبی است که باید با آن آشنا بود. کتاب «ادوار شعر فارسی» دکتر شفیعی کدکنی برای ورود به این حوزه، منبع خوبی است. حوزه سومی که نباید از آن غفلت کرد، ادبیات داستانی است به‌ویژه به این دلیل که در دوره، هم درس نویسندگی وجود دارد، هم درس ادبیات داستانی و هم درس نقد ادبی. بنابرین، در مسیر آمادگی باید به این عرصه‌ها توجه شود، اما نکته‌ای که به‌خصوص برای مرحله اول و دوم موثّر است، تسلّط بر خواندن متون کهن و دانش خواندن آنها است و برای شروع کار می‌توان به سراغ یک شرح نسبتاً خوب از یک منبع ثابت رفت. به عقیده من کتاب حافظ‌نامه نوشته بهاء‌الدین خرّمشاهی برای آغاز کار مناسب است. پس از خواندن شرح 50 تا 100 غزل از آن، به همراه ارجاعاتی که داده است، به مرور به سراغ دیگر متون بروید و دانش متنی خود را در حوزه‌های مختلف از جمله دستور تاریخی، معانی و اصطلاحات خاص واژگان، عروض و قافیه، صنایع ادبی و دیگر حوزه‌های مربوط به ادبیات کهن تقویت کنید. بخش‌هایی از گلستان سعدی به تصحیح دکتر غلامحسین یوسفی، تاریخ بیهقی به کوشش دکتر خلیل خطیب‌رهبر و برخی کتاب‌های فارسی عمومی(مانند فارسی عمومی نوشته دکتر محمّد دهقانی)، می‌توانند یک دانش‌آموز المپیادی را در ادامه راه یاری‌کنند.
بخش سوم
آنچه در دو یادداشت پیشین به آن پرداخته شد، پی‌رنگی از چیستی المپیاد ادبی را برای خواننده مشخص می‌کند. در این نوشته از شیوه انتخاب دانش‌آموزان المپیادی، و برنامه‌ریزی‌ای که باید مدارس برای آماده‌ساختن دانش‌آموزان خود داشته باشند، سخن خواهد رفت، تا بدین طریق، این نوشته بتواند هم دانش‌آموزان را راهگشا باشد و هم مدارس را دستگیر.
نخستین چیزی که در برنامهریزی المپیاد باید به آن توجه کرد، هدف است و پاسخ به این پرسش که «از چه نقطه‌ای شروع می‌کنیم و به چه نقطه‌ای می‌خواهیم برسیم؟». هدف برخی مدارس از شرکت در المپیاد، تنها تعداد پذیرفته‌شدگان مرحله نخست المپیادشان-و بازداشتن آنان از ادامه راه- است تا از آن استفاده‌های تبلیغاتی بکنند. با چنین هدفی، که البته در آن دانش‌آموزان بازیگرانی برای مسئولان مدرسه هستند، تنها باید دانش‌آموزان را برای مرحله نخست آماده کرد و به هر آنچه منبع است پرداخت و از هر آنچه منبع نیست، شانه خالی کرد. پر واضح است که از دید من این شیوه پسندیده نیست و دانش‌آموزان می‌بایستی خود حق انتخاب راهشان را داشته باشند. در نتیجه، کاری با این شیوه نخواهم داشت و از برنامهریزی بلندمدت و هدف‌دار صحبت خواهم کرد.
همانطور که در بخش منابع غیردرسی بحث شد، آشنایی دانش‌آموزان با ادبیات کهن فارسی، مهمترین گامی است که باید در راه المپیاد ادبی بردارند و برای برنامهریزی نیز، بایستی به این حوزه بیش از دیگر ساحات ادبیات پرداخت. نیاز به توضیح نیست که این ارزش‌گذاری هرگز به معنای برتردانستن ذات یک حوزه بر حوزه دیگر نیست و غرض تسهیل راهی است که دانش‌آموز باید بپیماید. با این توضیح، مطالعه شخصی دانش‌آموزان از یک سو، و کلاس‌هایی که مدارس برای آنان برگزار میکنند از سوی دیگر، مستلزم پوشش‌دادن ادبیات کهن و مطالب مربوط به آن است. در نقطه مقابل، ادبیات داستانی و شعر معاصر، تا جایی که بنده با دانش‌آموزان سر و کار داشته‌ام، جذابیت نسبتاً بیشتری برایشان دارد و از این مساله می‌توان برای ایجاد انگیزش و البته پوشش‌دادن بخش دیگری از المپیاد بهره برد.
برای گرفتن نتیجه مناسب و برای مطمئن‌بودن از یک برنامهریزی هدفمند، آغاز فرآیند المپیاد را از تابستان بسیار مناسب می‌دانم. اگر بحث مطالعه شخصی باشد، می‌توان بر اساس همان چیزی که پیشتر گفتم، شروع کرد و اگر مدرسه‌ای تصمیم به برنامهریزی داشته باشد، به عقیده من با حداقل 4 تا 6 زنگ در هفته می‌توان فرآیند المپیاد را آغاز کرد و پس از معرفی منابع مرحله نخست توسط کمیته المپیاد ادبی(حدوداً اوایل آذرماه)، کلاس‌های فشرده‌ای برای پوشش‌دادن تمام یا بخش نسبتاً خوبی از منابع ارائه کرد تا در کنار تلاش دانش‌آموزان، هدایت و بررسی مسیر آنان هم انجام پذیرد.
درباره نحوه آماده‌سازی دانش‌آموزان تا پیش از اعلام منابع، که بی‌شک کار بسیار پراهمیت و کلیدی‌ای است، بدون توجّه به دانش‌آموزان، سطح دانششان و تعداد جلسات کلاس نمی‌توان برنامه‌ای پیشنهاد داد. برای مثال اگر دانش‌آموزان، خود، پیشتر، با متونی مانند غزلیات حافظ یا گلستان سروکار داشته بوده باشند، می‌توان با متونی نسبتاً دشوارتر مانند قصاید سبک خراسانی، یا متون نثری همچون کلیله و دمنه، کار را آغاز کرد. از سوی دیگر، اگر این آشنایی برای دانش‌آموزان هنوز حاصل نشده باشد، به دلیل سهولت متونی از جمله غزلیات حافظ یا گلستان سعدی، می‌توان آنها را خشت اول کار قرار داد. فارغ از این، اگر مساله در درجه اول، علاقه‌مندسازی دانش‌آموزان به ادبیات کهن باشد، لازم است تا با انتخاب‌های هوشمندانه‌ای از اشعار و حکایات کتاب‌های گوناگون، این دلبستگی و همراهی دانش‌آموز را به دست بیاوریم و پس از آن، با سیری که به نظرمان با فضای کلاس همراه است، راه را ادامه دهیم. به‌شخصه، اگر فضای کلاس را همسو با ادبیات کهن ببینم، و اگر نیازی به ایجاد جذّابیت مضاعف در بین دانش‌آموزان حس نکنم، سیر تاریخی متون را از باقی شیوه‌ها مفیدتر می‌دانم. خواندن اشعاری از شاعران قرون نخستین، علاوه بر آنکه نکات دستوری، بلاغی، تاریخی، سبکی و... را به دانش‌آموزان می‌آموزاند، در ترسیم ذهنیّت تاریخ ادبیاتی آنان نیز نقش پررنگی دارد.
این نوشته را با یادکرد اینکه لازمه همراهی دبیران با دانش‌آموزان، انعطاف آنان و آشنایی‌شان با کلیّت ادبیات کهن است پایان می‌دهم. مقصود آنکه از آن جایی که زبان رسمی کشورمان فارسی است و ادبیات کهنمان نیز به زبان فارسی است، ظاهراً بیشتر فارسی‌زبانان یا فارسی‌دانان این دو را یکسان می‌انگارند و متاسّفانه این اجازه را به خود می‌دهند که چه بادانش و چه بی‌دانش، دست به تدریس ادبیات فارسی حتی در سطح المپیاد ادبی بزنند و بدین ترتیب یکی از سالهای مهم دانش‌آموزان را دست‌مایه خلاقیّت خود در کلاس درس کنند. حقیقت آن است که هر حوزه‌ای نیاز به متخصّص دارد و المپیاد ادبی نیز عرصه آزمون و خطا نیست. بنابرین، فارغ از آنکه ممکن است استثنائاً کسی در دانشگاه ادبیات نخوانده باشد، ولی دانش ادبی بسیار خوبی داشته باشد، این نکته را گوشزد می‌کنم که دارابودن صرفاً یک مدال المپیاد، ابداً گواهی تدریس المپیاد ادبی نیست و نباید در انتخاب دبیران المپیاد تنها به مدال آنان بسنده کرد.
نویسنده مطلب : میرسالار رضوی